Rynek gospodarki odpadami obejmuje cały kraj. Odpady klasyfikuje się w zależności od źródeł powstawania, stopnia uciążliwości bądź stwarzania zagrożeń dla życia lub zdrowia ludzi oraz dla środowiska. W problematyce dotyczącej ochrony środowiska rozpatruje się i klasyfikuje odpady, jako substancje pochodzące z produkcji lub konsumpcji, które zanieczyszczają środowisko. W Polsce na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. odpady w zależności od źródła ich powstawania klasyfikuje się na 20 grup.

Odpady związane z nieprzemysłową działalnością człowieka, wytwarzane przez wszystkich mieszkańców kraju to tzw. odpady komunalne. Dalsza część artykułu poświęcona będzie temu typowi odpadów.

Jak podaje Główny Urząd Statystyczny w 2015 r. w Polsce zebranych zostało 10 863,5 tys. ton odpadów komunalnych (co stanowi wzrost o 5,2% w porównaniu z 2014 r.). Na jednego mieszkańca Polski przypadało więc średnio 283 kg zebranych odpadów komunalnych, w tym najwięcej w województwie dolnośląskim (340 kg), a najmniej w województwie świętokrzyskim (166 kg). Wielkość wytwarzanych przez nas odpadów przyjmuje ciągłą tendencję wzrostową.

Mimo zwiększającej się świadomości ekologicznej w naszym kraju oraz przepisów dostosowujących do unijnych założeń zwiększenia poziomów recyklingu, blisko połowa odpadów komunalnych produkowanych w Polsce trafia na składowiska odpadów.

Po zmianach w Ustawie z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach i wejściu w życie Ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r., system odbioru i przetwarzania odpadów komunalnych w Polsce należy do zadań gminy. Ustawodawca uczynił samorząd gminy odpowiedzialnym nie tylko za organizację odbioru odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, ale również za większość aspektów gospodarowania odpadami, w tym za procesy organizacyjne i inwestycyjne. Gmina ma zapewniać warunki dla osiągnięcia odpowiednich poziomów odzysku i recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami, ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania, itp.

Główne zadania każdej ze stron systemu gospodarki odpadami w Polsce

Rys 1. Wzrost ilości odpadów w Polsce

Źródło: GUS

Właściciel nieruchomości:

• wytwarza odpady
• płaci gminie za gospodarowanie odpadami stawkę, która ustaliła gmina

Gmina:

• określa warunki odbioru odpadów od właścicieli nieruchomości
• określa wysokość stawki opłaty za gospodarowanie odpadami
• wybiera przedsiębiorcę odbierającego odpady od właściciela nieruchomości

Niezwykle ważną funkcję w modelu gospodarki odpadami w Polsce pełnią również RIPOKi (Regionalne Instalacje Przetwarzania Odpadów), które przyjmują i przetwarzają odpady z obszaru zamieszkałego co najmniej przez 120 tys. mieszkańców.

Rys 2. Gospodarka zebranymi odpadami komunalnymi w 2015 r. w podziale na województwa

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Roczniki statystyczne – Główny Urząd Statystyczny, Analiza dotycząca ilości wytwarzanych oraz zagospodarowanych odpadów ulegających biodegradacji NFOŚiGW, 2010

RIPOK:

• przetwarza odpady
• składuje odpady

Frakcje surowcowe trafiają do recyklingu materiałowego, frakcję biologiczną odpadów można kompostować lub może ona stanowić wsad dla biogazowni. Problem stanowi część odpadów, która nie nadaje się do recyklingu. Z frakcji tej zakłady są jeszcze w stanie wydzielić odpady o wysokiej kaloryczności, z których produkuje się tzw. paliwo alternatywne RDF. Obecnie zagospodarowanie kalorycznej frakcji odpadów w sposób ekologiczny i opłacalny ekonomicznie stanowi duży problem dla RIPOKów.

Rys. 3. Schemat funkcjonowania system gospodarki Odpadami komunalnymi w Polsce

Źródło: Opracowanie własne Metal Expert Sp. z o.o. Sp. j.

Gdzie w tym systemie mieszczą się spalarnie odpadów? Spalarnie uznaje się za ponadregionalne instalacje przetwarzania odpadów, które powinny spalać frakcję nienadającą się do recyklingu.  Ze względu na mało efektywnie prowadzoną selektywną zbiórkę odpadów, do spalarni obecnie trafiają po prostu odpady zmieszane.

Punktami pośrednimi na rynku odpadów komunalnych są także PSZOKi (Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów) – to miejsce na terenie gminy, w którym mieszkańcy pozostawiać mogą odpady komunalne zebrane w sposób selektywny (np. odpady wielkogabarytowe, zużyte baterie i akumulatory, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, przeterminowane leki i chemikalia).

Źródła:

• Materiały własne firmy Metal Expert Sp z o.o. Sp. j.
• Rynek gospodarowania odpadami komunalnymi w Polsce. Perspektywa 2030 Tomasz Styś Robert Foks, Instytut Sobieskiego 2014
• Prawo: Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach
• Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2014 r. w sprawie katalogu odpadów