Prowadzona selektywna zbiórka odpadów pozwala oddzielić z odpadów wartościowe surowce, takie jak szkło, papier, metale, tworzywa sztuczne. Jak dokonywać właściwej segregacji odpadów możecie Państwo przeczytać w zakładce Selektywna Zbiórka i Segregacja Odpadów. Do pojemników na odpady zmieszane powinny więc trafiać odpady, które nie nadają się do recyklingu, m.in. artykuły higieniczne, ceramika, worki i folie brudne, kalki oraz papiery przebitkowe, zabawki, szyby i szkło nietłukące, zabrudzone lub tłuste papiery i folie, artykuły wykonane z połączeń tworzyw sztucznych z innymi materiałami, zużyte obuwie itp.

Z punktu widzenia powtórnego wykorzystania lub recyklingu odpady te są nieużyteczne i dlatego powinny być gromadzone w osobnym pojemniku. W RIPOKach (Regionalna Instalacja Przetwarzania Odpadów komunalnych) każda partia takich odpadów zostaje zważona, a następnie dokładnie przesiana, by wybrać znajdujące się w śmieciach odpady, które można wysegregować. Frakcje organiczne (tzw. biologiczne) zostają na miejscu przetworzone, natomiast szkło, metal, plastik i papier zostają wysegregowane do recyklingu. W przypadku posiadania przez RIPOK linii do produkcji RDF, dodatkowo po oddzieleniu materiałów, które nie nadają się do recyklingu, odpowiednia wysokokaloryczna frakcja zostaje przetworzona w paliwo, dopiero pozostały balast jest przeznaczony do składowania.

Poziomy recyklingu w najbliższych latach

Według założeń Krajowego Planu Gospodarki Odpadami 2022 (odnoszącego się do wymagań unijnych) przyjętych przez Polskę na najbliższe lata zakłada się osiągnięcie poziomu recyklingu i przygotowania do ponownego użycia frakcji papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła z odpadów komunalnych w wysokości minimum 50% ich masy do 2020 r. Kolejnym etapem jest osiągnięcie do 2025 r. 60% recyklingu odpadów komunalnych. Do 2030 r. recyklingowi powinno być poddawane 65% odpadów komunalnych. Bardzo ważnym zapisem jest zobowiązanie do redukcji składowania odpadów komunalnych do maksymalnie 10% do 2030 roku.

Zwiększenie poziomów segregacji odpadów u źródła wpłynie na wzrost poziomów recyklingu i będzie pomocny w osiągnięciu założonych celów. Recykling różnych frakcji odpadów może być prowadzony z różnym skutkiem i przez różny okres czasu. Najłatwiejszy proces i stosowany już od wielu lat to recykling i ponowne wykorzystanie metalu oraz szkła. Papier (tylko ten nie posiadający zanieczyszczeń) również stanowi element wykorzystywany do produkcji nowych materiałów papierniczych.

Frakcje które nie mogą zostać poddane procesom przygotowującym je do ponownego użycia powinny zostać zagospodarowane w inny zgodny z hierarchią postępowania z odpadami sposób.

Rys. Przykłady procesów waste-to-energy w hierarchii postępowania z odpadami

Ostatnim elementem w hierarchii jest składowanie odpadów. Aby ograniczyć ten rodzaj postępowania z odpadami wytwarza się tzw. paliwo alternatywne RDF, które ze względu na swoje właściwości (wysoką kaloryczność), może zostać poddane termicznemu przetwarzaniu z wysokim odzyskiem energii.

W prawie polskim termin „paliwa alternatywne” pojawia się w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2014 r. w sprawie katalogu odpadów, pod kodem 19 12 10, gdzie znajdują się odpady palne (paliwo alternatywne). Odpady te znajdują się w grupie 19 12 – odpady z mechanicznej obróbki odpadów (np. obróbki ręcznej, sortowania, zgniatania, granulowania) nieujęte w innych grupach.

Odpady nienadające się do recyklingu  – produkcja RDF

W literaturze pojawia się określenie paliwa alternatywnego RDF (Refuse Derived Fuel), które dotyczy nośnika zwiększającego odzysk surowca z odpadów komunalnych i jest rozwiązaniem priorytetowym w krajach uprzemysłowionych. RDF to materiał o wysokiej wartości opałowej oraz homogenicznym rozmiarze cząstek. Właściwości fizykochemiczne paliw alternatywnych zależą od rodzaju odpadów, z jakich zostały wytworzone. Paliwo alternatywne obecnie w Polsce wytwarza się z frakcji nadsitowej odpadów (80-100 mm), o wartości opałowej roboczej na poziomie 16-20 MJ/kg. Głównymi składnikami tych paliw są nienadające się do recyklingu odpady (tzw. frakcja resztkowa), taka jak:

• tworzywa sztuczne,
• papier,
• tekstylia,
• odpady kompozytowe,
• drewno

Obecnie RDF wykorzystywany jest głównie w cementowniach i częściowo w spalarniach odpadów (większość spalarni wykorzystuje bezpośrednio odpady zmieszane). Moce przerobowe tych instalacji są jednak niewystarczające na przetworzenie pełnej ilości RDF.

Fot. Płatek RDF

Źródło: Materiały własne

RDF jest odpadem, który doskonale nadaje się również do innych procesów termicznych takich jak zgazowanie czy piroliza. Instalacje komplementarne, takie jak instalacje do pirolizy stanowią uzupełnienie cyklu życia odpadu. Piroliza ze względu na swoje właściwości – reakcja zachodzi bez udziału tlenu, jest więc ekologicznym sposobem na zagospodarowanie RDF. W procesie wytwarzane są nowe produkty znajdujące zastosowanie w produkcji energii, może być również klasyfikowana jako recykling chemiczny odpadów.

Źródła: Gasification of refuse derived fuel in a fixed bed reactor for syngas production, A. K. Dalai, N. Batta, I. Eswaramoorthi, G. J. Schoenau, Waste Management 29/2009, s. 252-258; Possibilities for application of alternative fuels in Poland, Martyna Nowak, Mateusz Szul, Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla, Zabrze, 2016